Natuurhistorische detectives

Krystyna is een week in Maastricht om belangrijk onderzoek te doen voor het museum en de internationale paleontologische gemeenschap. Ze heeft hiervoor in Polen een Erasmus+ beurs gekregen. De studente en haar begeleider grappen tijdens het interview dat ze eigenlijk natuurhistorische detectives zijn, en als je naar de onderzoeksmethoden kijkt dan klopt dit ook. Je kunt denken aan de tv-serie ‘Bones’, maar dan met fossielen in plaats van botten van mensen. Hierover later meer! Eerst een stukje uitleg.

De subtropische zee van Maastricht.

Het onderwerp van het onderzoek van Krystyna: Ammonieten. Voor wie er nog nooit van gehoord heeft, dat zijn schelpdieren uit de tijd dat er nog een ondiepe subtropische zee in Maastricht was. Voor de verbeelding kun je denken aan inktvissen met een gedraaide schelp als huisje. Maar wacht even... Subtropisch?

Professor Elena Yazykova: “Ja, dat is correct. Tijdens het Laat-Krijt, 71 tot 66 miljoen jaar geleden, had Zuid-Limburg een subtropisch klimaat en een ondiepe zee met koraalrif. Een beetje zoals de Bahama’s. In de warme Limburgse Krijtzee wemelde het van planten en dieren, zoals koralen, ammonieten en mosasauriërs (zoals de bekende Bèr van Maastricht). Dit tijdperk wordt ook wel het Maastrichtien genoemd. Deze naam is niet toevallig gelinkt aan Maastricht. Een Belgische geoloog gaf deze naam aan dit tijdperk nadat hij in 1849, in de Sint-Pietersberg in Maastricht, een aantal fossielen vond en de kalkstenen onderzocht. Deze fossielen duiden de laatste subtropische fase, het Maastrichtien, in het Krijt aan.”

Om een tijdsfase in de geologische wetenschap aan te duiden moet er voldaan worden aan zogenaamde biostratigrafische criteria. Biostratigrafie is een wetenschappelijke manier om aan grondlagen een bepaalde leeftijd te geven. Dit gebeurt aan de hand van allerlei fossielen die specifiek bij een tijdperk horen. In het geval van het Maastrichtien was dat een bepaalde ammoniet (Pachydiscus neubergicus) en de mosasaurus.

Ammo-niet of ammo-wel?

En laat het onderzoek van Krystyna nou over de ammoniet Pachiydiscus neubergicus gaan! Dr. John Jagt, werkzaam bij het Natuurhistorisch Museum, heeft in het verleden bepaald dat een aantal ammonieten uit de Sint-Pietersberg en een paar andere plekken in Zuid-Limburg tot die soort te rekenen waren, en dus het tijdperk Maastrichtien bevestigden. Dit werd wetenschappelijk aanvaard totdat de internationale geologische gemeenschap begon te twijfelen aan de waarde van deze specifieke ammoniet als index fossiel.

Professor Elena Yazykova legt uit: “Links en rechts, overal ter wereld, werden ammonieten als Pachydiscus neubergicus aangeduid. In uiteenlopende grondlagen met verschillende eigenschappen op zeer verschillende plekken in de wereld. Hierdoor is op een internationaal symposium besloten dat de ammoniet geen index fossiel meer kan zijn voor het tijdperk Maastrichtien. Daarom is er besloten de fossielen opnieuw te bestuderen, zodat de karaktereigenschappen kunnen worden vastgelegd in een (internationale) database. Zodoende zal deze ammoniet hopelijk opnieuw als index fossiel gehanteerd kunnen worden. Het werk van Krystyna zal eruit bestaan de ammonieten, die dr. John Jagt ook heeft bestudeerd, opnieuw grondig te onderzoeken en haar bevindingen vast te leggen!”

Terwijl de fossielen voor haar in bakjes liggen, naast microscopen, instrumenten om de diameters te bepalen en ander onderzoeksmateriaal, legt Krystyna verder uit: “Ik zal naar de taxonomische eigenschappen kijken. Daarbij kun je denken aan de diameter van het fossiel, het aantal ribben dat de schelp heeft, de geschatte levensduur van het fossiel en vele andere kenmerken. Ik zal ook foto’s ervan maken en vergelijkingen doorvoeren met wetenschappelijke artikelen die al over deze fossiele soort zijn geschreven. Dit onderzoek is het onderwerp van mijn PhD-thesis en zal daarbij de basis vormen voor een database waar op een later moment iedereen zijn bevindingen over fossielen kan toevoegen. Maar het leuke vind ik toch dat ik me echt een detective voel als ik alle fossielen voor me heb liggen en nauwkeurig alle verschillen ga onderzoeken en theorieën bepaal over wezens die miljoenen jaren geleden geleefd hebben!”

Leuk weetje, professor Elena Yazykova is ook de vrouw van dr. John Jagt en nam haar Poolse PhD-studente samen met haar man mee op werkreis naar Maastricht voor een week. Het verleden en heden komt zo mooi samen door werk, interesses en persoonlijke relaties.